Książka „Między Muzeum a Prezbiterium. Z ks. Marianem Lewandowskim rozmawia Piotr Drozdowicz” opublikowana przez Wydawnictwo Święty Wojciech w 2017 jest owocem spotkań, rozmów, a jeszcze bardziej tych samych dążeń i podobnej wrażliwości Piotra Drozdowicza i śp. ks. Mariana Lewandowskiego. Autorzy książki otrzymali Nagrodę im. Józefa Łukaszewicza Posnaniana 2017 przyznawaną przez Bibliotekę Raczyńskich w Poznaniu w konkursie dla najciekawszych i najpiękniejszych wydawnictw o Poznaniu wydanych w danym roku.
Poniżej zamieszczamy Przedmowę do książki, do której znakomite zdjęcia wykonał Piotr Łysakowski.
Przedmowa
„I widział Bóg wszystkie rzeczy, które był uczynił: i były bardzo dobre.”[1]
Boski Artysta, gdy zakończył dzieło stwarzania świata mógł odpocząć, bo wiedział, że wszystko było właściwe, zgodne z boską strukturą Logosu. W spotkaniu z prawdziwym dziełem sztuki możemy doznać pełni metafizycznego ładu. Postrzegamy wtedy, że wszystko jest w nim jak należy i nie może być już nic zmienione; ni dodane, ni odjęte. By w takim spotkaniu doświadczyć choćby odrobiny tej pełni warto zatrzymać się przy dziele na dłużnej, poświęcić czas. Potrzebna jest dyspozycyjność wewnętrzna na przyjęcie dobra. Poprzez materialną substancję dzieła mamy wgląd w duszę człowieka – artysty, który pod wpływem imperatywu wewnętrznego rozeznania odtwarza w swej pracy ów boski porządek rzeczywistości. Za każdym dziełem stoi przecież człowiek, poprzez dzieło dochodzi do spotkania odbiorcy z twórcą. Za Jerzym Nowosielskim można rzec, że dobra sztuka jest językiem prorockim, który objawia to, co niewidzialne. Język ten wciąż pozostaje dla nas językiem zbyt obcym, nie z tego świata.
Publikacja jest owocem wielu spotkań z wyjątkowym człowiekiem, księdzem prałatem Marianem Lewandowskim, które miały miejsce w budynku dawnej Akademii Lubrańskiego obecnie będącego siedzibą Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu. Przestrzeń muzeum nasycona dyskretną obecnością Księdza Prałata – konserwatora zabytków, wieloletniego dyrektora i kustosza muzeum ewokowała pytania o ducha i historię miejsca, o zdarzenia, o ludzi, którzy to miejsce tworzyli. Spotkania z razu oficjalne, czasem przygodne, spotkania odmierzane objętością filiżanek herbaty, rozmowy przy eksponatach w salach muzealnych, wszystko to tworzyło dobrą atmosferę do refleksji na temat sztuki i jej sakralnej natury. Pewnego dnia pojawiła się prosta potrzeba utrwalenia wszystkiego, co się tu zdarza, by podzielić się tym dobrem, jakże ulotnym.
Album składa się z zapisu rozmów, które podzielono na trzy części dotyczące kolejno zagadnień: historii Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu, następnie dylematów artystycznych będących udziałem członków kurialnej komisji artystycznej, by w końcu odnieść się wobec problemów współczesnej sztuki sakralnej. Każda z części wywiadu wzbogacona jest zestawem reprodukcji dzieł wraz z autorskimi komentarzami. Wybrane dzieła sztuki stanowią przekrojowy wycinek z kolekcji muzealnej. Duża część dzieł dawnych jest dostępna na stałej ekspozycji. Zamieszczono również wybór obrazów znajdujących się w magazynie muzeum, z którymi można się zapoznać jedynie dzięki tej publikacji. Są to również prace współczesne gromadzone przez lata przez Księdza Lewandowskiego. W trzeciej części albumu przedstawione są dzieła sztuki; malarstwo i rzeźba, witraże które znajdują się poza muzeum, we wnętrzach współczesnych obiektów sakralnych zrealizowanych na terenie Poznania. Ten materiał stanowi ważne dopełnienie zagadnień omawianych w publikacji dotyczących działalności Archidiecezjalnej Komisji budowlano-konserwatorskiej oraz problemów współczesnej sztuki sakralnej. Zaprezentowane są realizacje, w których udało się wykreować harmonijne pod względem estetycznym i funkcjonalnym relacje dzieła sztuki i architektury, gdzie dzięki symbiozie elementów architektonicznych, malarstwa, witraży, rzeźby i pozostałego wyposażenia wnętrza uzyskano korzystną aurę sakralną. Owe dzieła znacznie wzbogacają artystycznie przestrzeń architektoniczną w której się znajdują, pełniąc służebną rolę wobec funkcji liturgicznych świątyni, wyrażają pełniej symbolikę wpisując się dynamikę akcji liturgicznej, a jednocześnie sprzyjają skupieniu i modlitwie.
Reprodukcjom towarzyszą komentarze, które w zamierzeniu nie mają być naukowymi opracowaniami krytyka, czy historyka sztuki, lecz zachowują charakter niezobowiązującej glossy ujętej w małą formę literacką. Teksty są owocem medytacji dzieł, które w jakiś sposób „chwyciły za serce”. Są zapisem subiektywnego „wmyślania się” w materię fizyczną dzieła, jak i w jego warstwę narracyjną. Jakże nieporadne okazują się słowa, gdy werbalizujemy nastroje, emocje i poruszenia myśli, które wywołuje język kolorów, faktur, kompozycji i form. Słowo pomaga jednak bardziej wnikliwie patrzeć, pozwala też głębiej rozumieć to, co widzimy.
Niniejszy album tylko w niewielkim stopniu przybliża współczesne oblicze Akademii Lubrańskiego. Ma być zaproszeniem do osobistych spotkań ze sztuką w pięknych wnętrzach muzeum. Inspiracją, by w ciszy czystego spojrzenia doświadczyć ubogacającego spotkania z twórcą dzieła sztuki, przekraczając barierę czasu i przestrzeni. Ksiądz Marian Lewandowski wspomina w rozmowie: „potrafię zachwycić się każdym dziełem sztuki, nawet takim, którym w ocenie krytyków sztuki raczej zafascynować się nie da. Ja próbuję dostrzec, nie waham się tego powiedzieć, tę iskrę Bożą, która w rękach artysty ostatecznie się materializuje i znajduje swój ostateczny wyraz w powstałym dziele.”
Pragnę zachęcić czytelnika do celebracji spotkań ze sztuką, by móc dostrzegać owe iskry. Pragnę zainspirować do swobodnych interpretacji dzieł, do generowania własnych „amatorskich” komentarzy, do snucia osobistych opowieści, by dzięki zachwytom dobro w nas mogło kiełkować, a nawet zapuścić korzenie. By Piękno materializowało się w naszym życiu.
Piotr P. Drozdowicz
[1] [1] (J. Wujek, Genesis 1,31) http://www.madel.jezuici.pl/biblia/Biblia-Wujka-C.pdf